[ Pobierz całość w formacie PDF ]
bardzo skomplikowanych spraw. Ale to świat, w którym i my, i oni (jakkolwiek by pan
granicę przeciągał) żyjemy. I nic nie pomoże obrażanie się, zadzieranie nosa, ukręcanie łba
sprawie stwierdzeniem, że oni są gorsi. Trzeba się zamiast tego zastanowić, jak budować
wspólny dom nadający się do zamieszkania. Mieszkanie we wspólnym domu nie jest
szczególnie komfortowe, ale może stać się koszmarem, jeżeli mieszkańcy nie pójdą na
kompromis. Trzeba od czegoś zacząć.
Na czym miałby początek polegać?
- Mamy do czynienia z powszechnym dziś zjawiskiem, które amerykański profesor David Shi
nazwał "syndromem przyspieszenia". Chcemy wszystkiego i natychmiast. Otóż nie można
oczekiwać, że problem rozwiąże się natychmiast. Minęło jakieś sto lat, zanim działacze
robotniczy przestali walczyć za pomocą bomb, a zaczęli zakładać związki zawodowe i dbać o
poprawę organizacji pracy wewnątrz fabryk. Problem terroryzmu nie zniknie nazajutrz po
schwytaniu ben Ladena i jego świty.
Czy to znaczy, że atak terrorystyczny był w jakiś sposób uzasadniony, czy nawet
usprawiedliwiony?
- Terroryzmu nie można usprawiedliwić. Dociekania przyczyn nie podejmuje się z intencją
rozgrzeszenia, ale z pobudek samozachowawczych.
Ja też jestem fundamentalistą. Fundamentalistą etycznym. Emmanuel Levinas, którego
uważam za swojego nauczyciela, pisał wiele o przykazaniach, które jego zdaniem
wyprzedzają byt i czynią byt możliwym. Wertowałem jego dzieła, znam je chyba wszystkie, i
stwierdziłem, że Levinas wymienia z nazwy tylko jedno przykazanie: "nie zabijaj". Myślę, że
jest w tym wyborze głęboki sens. Jeżeli zgodzimy się co do tej jednej zasady, to musimy
zacząć ze sobą rozmawiać. A gdy zaczniemy rozmawiać, to na pewno będziemy się bardzo
kłócić, może i do rękoczynów dojdzie - ale jest jakaś szansa, że w końcu się porozumiemy.
Być może po raz pierwszy w naszych trudnych dziejach nakaz moralny i instynkt
samozachowawczy w tym samym kierunku wskazują.
(09-11-01)
11
[ Pobierz całość w formacie PDF ]