[ Pobierz całość w formacie PDF ]
s ynn hipotez o istnieniu w Polsce drugiego arcybiskupstwa. Zaproponowa on, e to z tamtej w a-
nie metropolii kierowa Brunon akcjami misyjnymi swoich podw adnych w odleg ej Szwecji104. No-
wo pozyskane dla chrze cija stwa ziemie w zamorskiej krainie mia y podlega w a nie naszemu dru-
giemu arcybiskupstwu. Na potwierdzenie faktyczno ci takiego stanu, autor ten wspomina o wy wi -
conym u nas w kraju tajemniczym biskupie Osmundzie, który dzia a w a nie w pierwszej po owie XI
wieku w Szwecji. Jak podaje W. Abraham nie uznawa on wówczas zale no ci od arcybiskupa Ham-
burga105. Widocznie istnia y jeszcze wtedy jakie wi zi tamtejszych biskupstw z nasz drug metropo-
li . Przynajmniej tak uwa a ten znakomity przecie uczony.
101
Tam e, s. 55.
102
Historia chrze cija stwa, dz. cyt., s. 720.
103
Tam e, s. 720.
104
W. Abraham, Organizacja Ko cio a w Polsce do po owy wieku XII, Pozna 1962, s. 141. Pierwsze wydanie tej ksi ki
ukaza o si w 1893 r.
105
Tam e, s. 141.
49
Tomasz Andrzej Nowak
Wydatki Wielunia zwi zane z funkcjonowaniem
miasta w pierwszej po owie XVI wieku
Informacje zawarte w ksi gach miejskich mog bardzo wiele powiedzie o yciu miasta. Jak
zauwa y to w odniesieniu do odzi Andrzej Zand, mog one s u y do bada nad stanem ludno ci
miasta, jego organizacj prawn , terytorium, stanem posiadania mieszczan i wreszcie yciem kultural-
nym1. Nie wyczerpuje to wszystkich zagadnie dost pnych w tego typu ród ach. Do tego spisu mo-
emy jeszcze doda m.in. kwestie zwi zane z finansami miasta. I tym zagadnieniem pragniemy si
poni ej zaj .
W ma ych i rednich o rodkach (Wielu w omawianym czasie by miastem II kategorii2 z ok.
2 000 mieszka ców3) kancelaria miejska nie by a rozbudowana. Przewa nie prowadzono jedn ksi g ,
gdzie umieszczano wpisy istotne dla miasta i jego mieszka ców. Tak w a nie by o w Wieluniu, gdzie
trzy najstarsze zachowane ksi gi (obejmuj one lata 1514 1561)4 prowadzone by y przez rad miej-
sk . W ród przeró nych zapisów o charakterze s dowym i gospodarczym odnajdziemy tak e wpisy
mówi ce o finansach miasta. Temu zagadnieniu po wi cano niekiedy osobne ksi gi rachunkowe5.
Oddzieln ksi g rachunkow (to czwarta ksi ga w kolejno ci) zaprowadzono w Wieluniu w 1560
1
A. Zand, ód rolnicza 1332 1793. Studjum historyczne o topografji, stanie gospodarczym, organizacji prawnej i kulturze
odzi, Rocznik ódzki , t. II, 1931, s. 64; zob. te : B. Baranowski, Ksi gi miejskie z po udniowo-wschodniej Wielkopolski
jako ród o dla historii kultury materialnej XVI XVIII w., Kwartalnik Historii Kultury Materialnej , 1954, nr 1 2, s. 189 196.
2
M. Bogucka, H. Samsonowicz, Dzieje miast i mieszcza stwa w Polsce przedrozbiorowej, Wroc aw Warszawa Kraków
Gda sk ód 1986, s. 115. W 1520 r. Wielu by jedynym miastem w tej kategorii z terenu województwa sieradzkiego
J. Wiesio owski, rec. Urszula Sowina, Sieradz. Uk ad przestrzenny i spo ecze stwo miasta w XV XVI w., Kwartalnik Histo-
rii Kultury Materialnej 1993, nr 2, s. 330.
3
T. Grabarczyk, T. Nowak, Mieszczanie wielu scy do pocz tków XVI wieku. Biogramy, ód Wielu 2008, s. 62. O rod-
ków z liczb mieszka ców w przedziale 2000 3000 by o na prze omie XVI i XVI wieku 80 na ogóln liczb 600 700 miast.
Znamienita wi kszo z nich mia a 500 1500 mieszka ców; M. Bogucka, Miasto i mieszczanin w spo ecze stwie Polski
nowo ytnej (XVI XVII wiek), Spo ecze stwo Staropolskie 2009, t. 22, s. 14.
4
Archiwum G ówne Akt Dawnych (dalej AGAD), Ksi gi miejskie, Wielu ska ksi ga radziecka (dalej: WKR) 1 (1514
1536), 2 (1539 1550), 3 (1550 1561). Niestety, wcze niejsze ksi gi si nie zachowa y. W 1592 r. ówczesny pisarz sporz -
dzi wykaz wszystkich zachowanych ksi g radzieckich. Istnia o wówczas 14 ksi g, pocz wszy od 1408 r. zob. WKR 11,
s. 5 6. O ró nych rodzajach ksi g miejskich zob. Z. Górski, Ze studiów nad kancelari miejsk Starej Warszawy, Acta
Universitatis Nicolai Copernici. Historia XIX. Nauki Humanistyczno-Spo eczne 1984, z. 147, s. 115 129.
5
[ Pobierz całość w formacie PDF ]