[ Pobierz całość w formacie PDF ]
wieloaspektowe i sprzężone. Problemy dzieci są często odbiciem problemów ro-
dziny (zagrożenie finansowe, mieszkaniowe, zdrowotne, bezrobocie, niski status
społeczny związany z niskim wykształceniem, konflikty w rodzinie, uzależnie-
nia itd.)177.
Praca profilaktyczna prowadzona na ulicy czy podwórku to przede wszystkim
praca wychowawcza i opiekuńcza, ukierunkowana na promocję zdrowia, umiejęt-
ność rozwiązywania konfliktów, radzenie sobie z agresją czy wyrażanie własnych
uczuć. W środowisku lokalnym, w którym pracują pedagodzy uliczni, występują
różne problemy społeczne, takie jak: bieda, zaniedbanie, przestępczość, naduży-
wanie alkoholu, wąchanie kleju, przemoc, autoagresja i konflikty między różnymi
grupami. Podejmowane działania profilaktyczne powinny być dostosowane do
potrzeb środowiska i powinny uwzględniać lokalną specyfikę. Różnorodność
problemów zrodziła potrzebę wypracowania profesjonalnej, wielokierunkowej
pomocy profilaktyczno-wychowawczej, której udziela pedagog ulicy. Poszukując
sposobów ograniczenia zagrożeń, udzielając wsparcia dzieciom zaniedbanym,
pozbawionym opieki, dla których ulica jest miejscem socjalizacji, pedagog ulicy
176
S. Drzażdżewski, Strategie działań profilaktycznych na przykładach państw Unii Europejskiej [w:]
Materiały z Regionalnej Konferencji Szkoleniowej na temat Przeciwdziałanie patologii wśród dzieci i mło-
dzieży. Tworzenie lokalnych systemów profilaktyczno-wychowawczych , Częstochowa 2000.
177
Tamże.
86 Rozdział III. Rola pedagoga ulicy w profilaktyce środowiskowej
przez bezpośrednie, niesformalizowane kontakty z dzieckiem ulicy realizuje pro-
gram pedagogiczny na ulicy, a następnie w klubie.
Specyficzna rola pedagoga ulicy w profilaktyce polega już na samym nawią-
zaniu kontaktu z dzieckiem w środowisku ulicy. Jest to ważne zarówno w odnie-
sieniu do dzieci ulicy, które będą chciały i poddadzą się oddziaływaniom profilak-
tycznym w klubie, jak i do tych, z którymi można się kontaktować tylko na ulicy.
Wartość każdego indywidualnego kontaktu zależy od tego, jakim człowiekiem
jest pedagog ulicy, oraz od jego stosunku do dziecka, a także od wartości, jakie
preferuje.
Profilaktyka pierwszorzędowa realizowana przez pedagoga ulicy polega mię-
dzy innymi na uświadamianiu odpowiedzialnych osób o występowaniu i rozmia-
rach zjawiska, jakim są dzieci ulicy. Ważnym elementem pracy profilaktycznej
prowadzonej przez pedagoga ulicy jest zainteresowanie mediów sprawami dzieci
ulicy. Media mogą przyczynić się do podjęcia odpowiednich działań przez rząd
na rzecz dzieci ulicy, a także kształtują opinię publiczną. Pedagog ulicy poprzez
media może przeciwdziałać i wpływać na opinię publiczną, a także przeciwdziałać
stygmatyzacji dzieci ulicy. Poprzez konstruktywne programy telewizyjne, audy-
cje radiowe czy artykuły prasowe pedagog ulicy może uświadamiać, informować
np. o przyczynach zjawiska, jakim są dzieci ulicy, o metodach pracy profilaktycz-
nej na ulicy itp.; może także tą drogą zwrócić się do potencjalnych wolontariuszy
oraz społeczeństwa lokalnego o włączenie się do pracy na rzecz dzieci.
Praca wychowawcza z dziećmi ulicy należy jednak do zakresu profilaktyki
drugorzędowej. Wspomniane wyżej zalecenia międzynarodowe wskazują, że bar-
dzo ważnym problemem w profilaktyce drugorzędowej jest wychwytywanie i iden-
tyfikacja dzieci zagrożonych. Zalecenie Rec(2000)20 Komitetu Ministrów Rady
Europy mówi o potrzebie wypracowania skutecznych metod takiej identyfikacji
i wskazuje osoby i instytucje za to odpowiedzialne. Wydaje się, że kwestia ta ma
jednak mniejsze znaczenie w odniesieniu do profilaktyki obejmującej dzieci ulicy.
Już sam fakt ich wielogodzinnego pozostawania bez opieki i kontroli na ulicy jest
wskaznikiem istniejącego zagrożenia. Potwierdzają to wyniki badań nad niedo-
stosowaniem społecznym dzieci i młodzieży, którego objawami są wielogodzinne
wałęsanie się po ulicach (a więc zachowania charakterystyczne dla dzieci ulicy)178
oraz ucieczki z domu stanowiące niejednokrotnie przyczynę tego, że dziecko
znalazło się na ulicy 179. Fakt bycia dzieckiem ulicy ujmowany jest więc jako za-
grożenie prawidłowego rozwoju społecznego dziecka. W badaniach D. Wójcik
nad chłopcami niedostosowanymi społecznie stwierdzono, że wałęsanie się było
(obok agresji) najczęstszym spośród objawów charakteryzujących zachowanie
chłopców młodszych i łączyło się u nich z przebywaniem w grupie wykolejonych
kolegów. U chłopców starszych zaś było już połączone z większą liczbą objawów.
178
D. Wójcik, Nieprzystosowanie społeczne młodzieży, Wrocław Warszawa 1984.
179
E. %7łabczyńska, Przestępczość dzieci, Warszawa 1983.
1. Profilaktyka a praca wychowawcza na ulicy 87
Wyniki te zdają się ujawniać znaczącą rolę wałęsania się po ulicach w narastaniu
i procesie niedostosowania społecznego. Podczas gdy np. na objawy związane ze
szkołą (wagary, uporczywe niepowodzenia w nauce) patrzy się jako na sygnał do
podjęcia interwencji profilaktycznej właśnie na terenie szkoły, ulica jako teren do
prowadzenia pracy profilaktycznej jest całkowicie pomijana.
W profilaktyce drugorzędowej ważne jest wyjście do dziecka na ulicę, po-
dwórko, dworzec, klatkę schodową, czyli do miejsca, w którym spędza czas, oraz
nawiązanie bezpośredniego, osobistego kontaktu z dzieckiem. Ważne jest także,
aby dziecko mogło dotrzeć do pedagoga, jeżeli będzie miało na to ochotę, będzie
czuło potrzebę kontaktu czy po prostu będzie miało problem.
W pracy pedagogicznej prowadzonej na ulicy decydujące znaczenie ma oso-
biste zaangażowanie pedagogów w sprawy dzieci i młodzieży. Jeśli zaangażowanie
pedagoga będzie autentyczne i prawdziwe, wówczas dynamika procesu będzie
rosła. Profilaktyka ma sens wtedy, gdy młodzi ludzie stają się aktywni i przez to
profilaktyka staje się przez nich i dla nich . Na wstępie pracy profilaktycznej
ważne jest rozpoznanie tych czynników, które doprowadziły do powstania postaw
życiowych dzieci znajdujących się na ulicy. Problemy dzieci są często odbiciem
problemów rodzinnych związanych z niskim wykształceniem, niskim statusem
społecznym, poczuciem beznadziejności, konfliktami w rodzinie, bezrobociem.
Bardzo ważne jest szersze spojrzenie na dany problem i próba rozwiązania go
w sposób systemowy. Dlatego też praca pedagoga ulicy polega na koordynacji
działań różnych służb publicznych działających na rzecz dzieci i młodzieży na
terenie danego samorządu terytorialnego. Dotyczy to instytucji ze sfery edukacji,
pomocy społecznej, a także ochrony zdrowia.
Aktualnie ważnym zagadnieniem jest rola higieny psychicznej w zapobiega-
niu zjawiskom patologii społecznej. Jak wynika z teorii K. Dąbrowskiego o dez-
integracji pozytywnej , przechodzenie z niższego poziomu rozwoju do wyższego
to nieustanne zmaganie się z sobą samym, ze swoimi słabościami i popędami. Jest
to konieczny proces i okazja, aby do swojego życia wprowadzić wartości wyższe,
aby bardziej być niż mieć. Mając na uwadze młodego człowieka, ogromny wpływ
na przekazywanie wzorów czy wartości ma osoba ważna w środowisku czy danej
społeczności. Istnieje w dzisiejszym świecie zapotrzebowanie na wzory osobowe
ludzi zajmujących się profilaktyką i ochroną zdrowia psychicznego180.
Rolą pedagoga ulicy jest także wywieranie wpływu w celu zmniejszenia róż-
nych zagrożeń, szczególnie przez pasję życia twórczego oraz pomoc młodemu
człowiekowi w dążeniu do wszechstronnego rozwoju. Pedagog ulicy jako profi-
laktyk przez swoją aktywność, nowe pomysły i rozwiązania motywuje młodych
ludzi do twórczego spędzania czasu wolnego.
Już od najmłodszych lat dzieci powinny być zapoznawane z zasadami zdro-
wego stylu życia. Rozwijanie zainteresowań, proponowanie ciekawych form
180
[ Pobierz całość w formacie PDF ]